Basiskennis ICT
Nieuwe media & het basisonderwijs
Risico's
Zoals je eerder op deze site hebt kunnen lezen, heeft nieuwe media via internet veel voordelen. Het heeft echter ook schaduwzijden. Het internet is een gecompliceerd medium met veel gezichten. Behalve mogelijkheden en positieve effecten, kent het net ook haat, agressie en bedrog. Kinderen begrijpen vaak nog niet zo goed wat dat inhoudt en hoe ze er het beste mee om kunnen gaan. Ook hier ligt een taak voor school.
We hopen je te enthousiasmeren om nieuwe media te gebruiken in het onderwijs.
Wanneer je je bewust bent van de risico’s, kun je zorgen voor omstandigheden die deze risico’s tot het minimum beperken.
Scheldpartijen en bedreigingen
Wanneer je in ‘real life’ in contact bent met andere personen kun je veel aflezen van iemand zijn lichaamstaal. ‘Bedoelde hij dit echt zo, of was het een grap?’. Deze vraag kun je ‘real life’ beter beantwoorden.
Wanneer iets geschreven staat kun je geen emotie of bedoeling ‘aflezen’. Dit maakt dat je de kinderen moet leren keuzes te maken wanneer zij zich wel of niet via internet moeten uiten. Een bericht wat je als zender positief bedoeld, kan negatief worden ervaren.
Kinderen en jongeren zijn mentaal vaak nog onvoldoende ontwikkeld om zich in te leven in anderen, waardoor ze zich vaak niet realiseren wat de impact van hun scheldtirades en dreigementen is. ‘Zo was het niet bedoeld’, luidt meestal de verdediging.
Als leerkracht kun je hier aandacht aan te besteden door met de groep te bespreken wat wel en niet door de beugel kan. Door het gesprek aan te gaan met hele groep kan iedereen van elkaar leren en tot nieuwe inzichten komen.
Oplichting en bedrog
Kinderen hebben accounts als Facebook, Habbo Hotel, etc. Het komt wel eens voor dat accounts gehackt worden. De simpelste vorm van hacken komt erop neer dat iemand je je wachtwoord heeft ontfutseld, waarna diegene er vandoor kan gaan met de (virtuele) spullen die je verzameld hebt, of dingen in je account kan veranderen. Wanneer die persoon het wachtwoord verandert, heb je zelf geen toegang meer. Die hackers kunnen berichten vanuit dat account versturen en, in het geval van games, zich het virtuele eigendom toe-eigenen.
De dader kan een onbekende zijn, maar ook een klasgenoot die een ‘geintje’ wil uithalen. De grens tussen zo’n geintje en regelrecht pesten of bedreigen is op internet nogal vaag. Afgezien daarvan is inbreken op iemands account ook gewoon strafbaar.
Bespreek de gevolgen in de groep om bewustwording van het probleem te creëren.
Online pesten
Pestgedrag en de gevolgen daarvan zijn inmiddels welbekend in de klas. Door het actief werken aan de groepsdynamiek werken de leerkrachten aan een veilig klimaat in de klas, waar de kinderen zich kunnen ontwikkelen. Helaas komt pestgedrag in klassen nog steeds voor en leerkrachten moeten waakzaam blijven en hierop anticiperen in de groep. Voor online pestgedrag is niet anders.
Kinderen en jongeren zijn mentaal vaak nog onvoldoende ontwikkeld om zich in te leven in anderen, waardoor ze zich vaak niet realiseren wat de impact van hun pestgedrag is.
Voorbeelden van online pesten zijn:
• het sturen van anonieme dreigmails;
• scheldpartijen of bedreigingen via Facebook of andere communicatiemiddelen;
• het publiceren van schadelijke filmpjes, foto’s of verhalen;
• het publiceren van iemands telefoonnummer, met uitnodigingen om te bellen voor seksafspraakjes.
Ook crimineel gedrag als happy slapping (iemand in elkaar slaan en het filmpje daarvan op internet publiceren), wordt door sommige kinderen als een grap gezien.
Als online pesten zich verbaal manifesteert, gaat dat meestal veel verder dan in real life door de ontremmende functie van de online anonimiteit. Helaas lopen kinderen die normaal ook niet goed in de groep liggen, op internet ook een grote kans om buiten de groep te komen liggen. Bij de sociale kinderen werkt het andersom: hun sociale leven vaart wel bij hun internetactiviteiten.
Bespreek de verschijnselen en gevolgen in de groep om bewustwording van het probleem te creëren.
Seks en geweld
Kinderen kunnen ongevraagd in aanraking komen met gewelddadige beelden of hardcore porno. Met name voor jonge kinderen kan dat schokkend zijn, en de kans dat ze ermee te maken krijgen is bijna 100%.
Enkele voorbeelden van dit brede probleem:
-
Kinderen kunnen op internet beelden van slachtpartijen en onthoofdingen zien.
-
Door verkeerd te klikken of een verkeerde zoekterm te kiezen kunnen kinderen op pornosites terecht komen.
-
Sommige games zijn door het geweldgebruik niet geschikt voor kinderen met een jonge leeftijd.
-
Kinderen kunnen gechanteerd worden met eigen webcambeelden.
Verwijs de kinderen in de groep naar website, waarvan bekend is dat deze ‘veilig’ zijn voor kinderen.
Digitale sporen en privacy-problemen
Wanneer je online communiceert laat het ook zijn digitale sporen na. Op latere leeftijd kunnen de kinderen dit als nadelig ervaren.
Door hun intensieve manier van online communiceren lijken kinderen en jongeren steeds minder waarde te hechten aan hun privacy. Want zoals gezegd: hoe meer persoonlijke details je geeft, des te meer je te vertrouwen bent. Het vervelende is echter dat ze de gevolgen niet of nauwelijks kunnen overzien, en dat zich niet realiseren dat de persoonlijke gegevens die ze ooit hebben prijsgegeven vaak niet meer kunnen terugtrekken of verwijderen
Bespreek in de groep welke informatie de kinderen wel later zouden willen terugzien en welke niet. Wat vinden de kinderen nu als zij zichzelf opzoeken op het internet? Met welke informatie zijn zij blij en met welke informatie niet?
Digitale sporen en privacy-problemen
Wanneer je online communiceert laat het ook zijn digitale sporen na. Op latere leeftijd kunnen de kinderen dit als nadelig ervaren.
Door hun intensieve manier van online communiceren lijken kinderen en jongeren steeds minder waarde te hechten aan hun privacy. Want zoals gezegd: hoe meer persoonlijke details je geeft, des te meer je te vertrouwen bent. Het vervelende is echter dat ze de gevolgen niet of nauwelijks kunnen overzien, en dat zich niet realiseren dat de persoonlijke gegevens die ze ooit hebben prijsgegeven vaak niet meer kunnen terugtrekken of verwijderen
Bespreek in de groep welke informatie de kinderen wel later zouden willen terugzien en welke niet. Wat vinden de kinderen nu als zij zichzelf opzoeken op het internet? Met welke informatie zijn zij blij en met welke informatie niet?
Informatieverwerking
Informatieverwerking
Uit onderzoek van Mijn Kind Online (‘Klik en Klaar’, 2008) blijkt dat kinderen helemaal niet zulke internet-tovenaars zijn als veel mensen denken. Een greep uit de problemen:
• ze lezen niet wat er staat;
• ze missen belangrijke aanwijzingen;
• ze hebben moeite met het doorgronden van de structuur van websites;
• ze zien vaak het verschil niet tussen reclame en feitelijke informatie (wat ook de desbetreffende websites aangerekend kan worden natuurlijk);
• ze trappen in commerciële valkuilen en laten zich dure ringtone-abonnementen aansmeren (wat ook de SMS-industrie aangerekend kan worden natuurlijk);
• ze zijn niet goed in het geven van opdrachten aan zoekmachines;
• ze zijn niet goed in het interpreteren van de resultaten van zoekmachines.
Bovenstaande punten sluiten aan bij het vak begrijpend lezen. Pas daarom de lessen begrijpend lezen ook aan op het lezen van informatie op internet.
Verslaving
Er kan sprake zijn van een internetverslaving wanneer kinderen er moeilijk mee kunnen stoppen, wanneer ze meer spelen dan ze van plan waren, wanneer ze te weinig slapen door het gamen, wanneer ze denken dat ze eigenlijk minder zouden moeten gamen en dat hun huiswerk eronder lijdt. Van alle activiteiten op het internet blijkt online gamen het meest verslavend te zijn (van Rooij, 2011).
Bespreek in de groep de verschijnselen van deze internetverslaving. Herkennen zij deze verschijnselen en kennen zij misschien iemand in de omgeving met een internetverslaving. Bespreek wat de kinderen zouden kunnen doen om de verslaving tegen te gaan.
Je kunt dus als leerkracht zeker invloed hebben door de risico’s tot een minimum te beperken. Laat je dus niet afschrikken, daarvoor zijn de voordelen van het gebruik van nieuwe media te waardevol! Kijk maak naar de good practices!
-
Schelden/bedreigen
-
Oplichting/bedrog
-
Pesten
-
Sex/geweld
-
Digital footprint
-
Informatieverwerking/commercie/misleiding
-
Verslaving
Bronnen:
Bolhuis, Erik & Van der Hoeff, Aike (Red.). (2013). OnderWIJS met ICT. Bussum: Uitgeverij Coutinho.
Mijn Kind Online (2010). Handboek mediawijsheid. Geraadpleegd op 21 december 2015, van http://mijnkindonline.nl/sites/default/files/uploads/Handboek%20Mediawijsheid%20versie%20website.pdf
Van Rooij, A.J. (2011). Online video game addiction. Geraadpleegd op 21 december, van http://www.ivo.nl/UserFiles/File/Publicaties/2011-04%20Van%20Rooij%20Online%20Video%20Game%20Addiction%20Thesis.pdf